Opname lezing Leon Geerdink: Filosofie, wat heb je daar aan?

Op zaterdag 30 mei gaf Leon  Geerdink onderstaande lezing met als titel ‘Filosofie, wat heb je daar nou eigenlijk aan?’ Lees hieronder de abstract en bekijk de video!

Filosofie, wat heb je daar nou eigenlijk aan?

Hoe vaak hebben jullie niet gehoord, tijdens of na je studie, “filosofie, wat heb daar nou eigenlijk aan?” Ik antwoordde dan altijd iets in de trant van“kritisch nadenken is heel belangrijk hoor!”, maar ergens bleef de schoen altijd wel een beetje wringen.

Mijn eigen filosofisch avontuur heeft twee duidelijke fasen; voor het lezen van Kants “Kritiek van de zuivere Rede” had ik een arrogante fase waarin ik alles beter wist, gedreven door het werk van de vroege en de late Wittgenstein. Na het lezen van Kants “Kritiek van de zuivere Rede” volgde een lange fase vol twijfel en onzekerheid die ik dan ook nooit meer te boven ben gekomen. “Thanks Oba… Kant!”

De vraag die mij na het lezen van Kant nooit meer los heeft gelaten is de volgende: wat is precies de rol van de filosofie in de ontwikkeling van wetenschappelijke kennis? Is zij de koningin van de wetenschappen? Is zij de dienstmaagd? De vroedvrouw van ideeën? Of een parasiet, die alleen maar talent en onderzoeksgeld opslokt?

Afgelopen zomer verdedigde ik in Groningen mijn proefschrift “Progress in Philosophy; a defense of Philosophical Skepticism” (de geïnteresseerde lezer vindt mijn proefschrift hier: https://www.rug.nl/research/portal/files/86473793/Complete_thesis.pdf ). In dit proefschrift probeerde ik mijn eigen twijfels te beantwoorden. Helaas is het me niet gelukt om een beter antwoord te vinden als… filosofie is onontkoombaar, want er zijn nu eenmaal altijd filosofische vragen die je zullen blijven plagen, maar helaas is een gefundeerde mening het beste wat je kunt bereiken. Kennis ontwikkelen van filosofische zaken is onmogelijk.

Ik wil jullie tijdens mijn lezing laten zien waarom ik tot dit antwoord gekomen ben. Zo’n antwoord is natuurlijk uiterst teleurstellend. We zullen bespreken hoe we de filosofie van de andere wetenschappen kunnen onderscheiden, welke modellen er zijn van kennisontwikkeling en waarom de filosofie niet in deze modellen past. Uiteraard valt een skeptische positie altijd ten prooi aan haar eigen houding; als ik stel dat kennis rond filosofische vraagstukken onmogelijk is, en de vraag naar de wetenschappelijke waarde van filosofie is een filosofische vraag… Ik zie mijn sceptische positie echter niet als een ongemakkelijke waarheid die de filosofische gemeenschap maar te accepteren heeft, maar als een uitdaging: dit is het beste wat ik van dit filosofische vraagstuk kon maken. Het is aan jullie om het beter te doen.

Nieuwsbrief voorjaar 2020

Aankondiging volgende lezing, door Albert Visser: TYPES EN TOKENS, WEG ERMEE!

Programma:

13.00: Inloop:
13.15: Start lezing
15.00: Borrel (café Hofman)

Spreker: Albert Visser
Locatie: Utrecht, Drift 21, ruimte 1.09

Toegang:

Leden gratis, niet-leden € 5,-.
Gelieve van tevoren te betalen, dat kan op IBAN NL37 INGB 0002294471 t.n.v. Autarkeia te Utrecht.
Lidmaatschap van Autarkeia kost € 10,-, voor wie lid wil worden zullen inschrijfformulieren aanwezig zijn. 

Aanmelden:

Per email, door te mailen naar:  efderegt@gmail.com. Doe dit alstublieft tijdig.

Lezing Albert Visser: TYPES EN TOKENS, WEG ERMEE!

Kan er iets duidelijker zijn dan het type-token onderscheid?

`type-token’ heeft twee token `e’s en één type `e’, toch? Hoe moeilijk kan het zijn?

Nee, zo is het onderscheid nog niet duidelijk. Een tel-argument geeft ons nog geen filosofische distinctie. Wat voor entiteiten zijn types and tokens? Is het een interne eigenschap van een token om een token te zijn van zijn type? Ook als we het onderscheid bevredigend uit kunnen leggen, welke rol speelt het onderscheid in ons begrip van wat de letter of het woord is? En wat voor begrip zoeken we eigenlijk?

In mijn praatje zal ik twee nadere explicaties van het type-token onderscheid bespreken (Tarski en Corcoran), ze wegen en ze te licht bevinden. Bovendien zal ik betogen dat de centrale noties bij het denken over letters en woorden niet type en token maar de volgende (dienen te) zijn: tekst, letter/woord, voorkomen van letter/woord. (Ik zal mij beperken tot bespreking van de letter. Woorden zijn ingewikkelder.)

Tempore volente, zullen de volgende onderwerpen de revue passeren.

  • De fragiele aard van het token
  • glyphen en tokens
  • De vermenigvuldiging van telargumenten
  • De grondslagen van string theorie (niet de string theorie van de fysici

  maar de string theorie met een mathematisch solide basis)

  • Wat is tekst?
  • De schaakmetafoor

Lezing Charles Vergeer – Blog door Niels Hagen

Het  volledige blog is hier te lezen!

Opnames van lezingen

Omdat we als Autarkeia trots zijn op de lezingen die we organiseren, willen we ze graag breder beschikbaar maken. Als bestuur hebben we ons daarom voorgenomen om lezingen op te nemen, uiteraard alleen in overleg met de spreker en zonder het publiek op te nemen. Niek Wiskerke, die eerder de lezing van Charles Vergeer heeft opgenomen, heeft toegezegd hier af en toe bij te kunnen helpen. Meer hulp is echter van harte welkom, dus mochten er leden zijn die een goede camera hebben, of kennis van het maken van youtube-waardige video’s, dan horen wij graag van hen!

Afsluitend

Als bestuur kijken we er naar uit jullie te zien bij de lezing van Albert Visser op 14 maart!

Namens het Autarkeia bestuur,

Chris Stapper

Alumnilezing: Paulus en de filosofen

Op 23 november 2019 was het woord aan dr. Charles Vergeer voor de laatste activiteit van 2019. Dr. Vergeer gaf aan een inkijk te willen geven van de invloed van Paulus op de Westerse filosofie. Al direct aan het begin van de lezing blijkt dit een opgave te zijn. Er valt veel te vertellen over deze door raadsels omgeven, vroegchristelijke denker. Om alvast een tip van de sluier op te lichten: we nodigen Charles dit jaar graag nog eens uit om meer te vertellen over Paulus.

Mystieke figuur

De invloed van Paulus op de Westerse filosofie is onmiskenbaar. Toch duurt het tot aan Friedrich Nietzsche alvorens de filosofie het denken van hem dieper tracht te doorgronden. Dr. Charles Vergeer geeft aan zich al vijftien jaar te verdiepen in deze wonderlijke figuur. Waarom hij wonderlijk is? Omdat de figuur Paulus moeilijk te vatten is. Er zijn weinig bronnen: we zijn voor zijn denken afhankelijk van wat er in de Bijbel staat. Maar waar en wanneer hij geboren is, van welke komaf en hoe hij in aanraking komt met het Christendom is onduidelijk. Vergeer ziet Paulus als een Romeins staatsburger, van middelbare leeftijd rondom zijn eerste brieven in het Nieuwe Testament en van goede komaf vanwege zijn redelijke taalgebruik. Hij zou geboren zijn rond 10 voor Christus.

Veertien brieven worden aan Paulus toegeschreven. Die stukken zorgen meteen voor problemen. Welke zijn van Paulus eigen hand, zijn de stukken die Paulus beschrijven waar en zijn bepaalde passages überhaupt aan Paulus of aan zijn denken toe te schrijven? Door brononderzoek te doen hoopt Vergeer dichter bij de waarheid over het denken van Paulus te komen.

Vergeer is stellig. Van de veertien brieven in het Nieuwe Testament zijn er hoogstens acht aan Paulus toe te schrijven. Zo blijken diverse brieven af te wijken in grammatica, taal of stijl waardoor het de vraag is of deze door Paulus geschreven zijn. Waar Paulus een eenvoudige stijl in de authentieke brieven gebruikt, hebben de latere brieven in het Nieuwe Testament die aan hem worden toegeschreven een moeilijkere stijl. Er worden meer en langere zinnen gebruikt.

Ontwikkeling Christendom

Waarom worden deze brieven aan Paulus toegeschreven? Vergeers’ antwoord: de brieven laten een ontwikkeling in het Christendom zien waarbij de figuur Paulus gebruikt is om het geloof voor iedereen, ook mensen van niet-Joodse komaf, te openbaren. Dat Paulus daar bijzonder geschikt voor is laat zijn levensloop zien. Zo leren we Paulus in het begin van het Nieuwe Testament kennen als iemand die volgelingen van Jezus opsluit en doodt alvorens hij zich bekeert. Nadat hij van een paard viel kreeg Paulus een openbaring waarin hij Jezus Christus zag en zich bekeerde tot het vroege Christendom.  

Na zijn bekering onderneemt Paulus diverse zendingsreizen door Europa om het Christendom te verspreiden. Zo doet hij Philippi, Thessaloniki en Athene aan alvorens hij zich vestigt in Rome. Dit gebeurt nadat hij gearresteerd is in Jeruzalem en door de Romeinen als Romeins staatsburger naar Rome wordt gebracht. Hij sluit zich aan bij de Christenen in Rome, wat uiteindelijk ook tot zijn dood leidt. Men verdenkt keizer Nero ervan Paulus te hebben omgebracht. Vondsten in de regio die gedateerd worden in de eerste eeuw na Christus zouden overblijfselen van Paulus zijn. Dit betekent dat Paulus 74 jaar zou zijn geweest.

Filosofie

Door een gebrek aan tijd komt dr. Charles Vergeer niet uit om de stap te maken naar de hedendaagse filosofie. Tijd voor vragen is er wel. Wat vindt Vergeer zo interessant aan Paulus? Uit de lezing blijft vooral de historische figuur Paulus hangen. Is Vergeer geen filosoof? Het antwoord van Charles luidt dat hij vooral op zoek is naar waarheid. Veel van wat aan Paulus wordt toegeschreven in het Nieuwe Testament klopt niet. Door goed brononderzoek te doen hoopt Vergeer dichter bij de werkelijke Paulus te komen om zo de filosofische ideeën beter te kunnen begrijpen. Eind 2020 neemt hij ons dan ook graag mee naar meer begrip van de vroegchristelijke ideeën aan de hand van de figuur Paulus.

Nieuwsbrief najaar 2019

Volgende lezing Charles Vergeer – Paulus bij de filosofen

Datum: 23 november

Programma:

13.30: Inloop
13.45: Korte ALV
14.00: Start lezing
16.00: Borrel

Spreker: Charles Vergeer

Locatie: Utrecht, Drift 21, ruimte 1.09

Toegang:

Leden gratis, niet-leden € 5,-.
Gelieve van tevoren te betalen, dat kan op IBAN NL37 INGB 0002294471 t.n.v. Autarkeia te Utrecht.
Lidmaatschap van Autarkeia kost € 10,-, voor wie lid wil worden zullen inschrijfformulieren aanwezig zijn. 

Aanmelden:

Per email, door te mailen naar:  efderegt@gmail.com. Doe dit alstublieft tijdig.

Abstract: Paulus bij de filosofen

Paulus bleef aanwezig in de westerse wijsbegeerte door Augustinus, Thomas, Luther en Hegel. Vanaf Nietzsche nam hij zelfs een steeds grotere plaats in. Voor Nietzsche was Paulus de eigenlijke stichter van het christendom en golden dus de heftigste verwijten tegen dit geloof de leer en persoon van Paulus. Martin  Heidegger wijdde ten tijde van het schrijven van Sein und Zeit een serie colleges aan het denken van Paulus. Giorgio Agamben schreef een fascinerend boek over Paulus en de blijvende tijd,  de tijd die ons nog rest. De Nijmeegse hoogleraar filosofie Gert-Jan van der Heiden publiceerde recent een studie, Het uitschot en de geest, over Paulus onder de, vooral moderne Franse, filosofen. Derrida, Lacan, Deleuze en Jacob Taubes passeren de revue. Paulus kiest partij tegen de letter van de wet, de regels en protocollen, voor de vrijheid van de mens, de nieuwe mens tegenover de oude. Wat hij bedoelt is omstreden en vaak ook onduidelijk, Door goed te lezen poog ik nieuwe inzichten in de persoon en positie van Paulus te krijgen.

Korte ALV

Voor de lezing zullen we een korte ALV houden. In deze ALV willen we allereerst ons nieuwe bestuurslid, Niels Hagen, inhameren. Niels werd vorige ALV voorgesteld aan de vereniging en zal de functie van Commissaris Ledenwerving krijgen. Hieronder zal Niels zich kort voorstellen.

Vervolgens is er uiteraard tijd om te bespreken hoe het met de vereniging gaat, alle input vanuit onze leden wordt gewaardeerd!

Nieuw (kandidaats)bestuurslid: Niels Hagen

Mijn naam is Niels. Ik ben werkzaam als accountmanager bij Bertus Distributie. Bertus Distributie is de grootste distributeur van fysieke muziekdragers in Europa. In mijn functie als accountmanager combineer ik mijn passie voor muziek met mijn analytische denkvermogen om vinyl en cd’s zo goed mogelijk zichtbaar te maken in Nederlandse winkelstraten en op het web.

In 2014 ben ik afgestudeerd aan de UU. Daarna heb ik mij weinig met filosofie bezig gehouden en dat vind ik jammer. Na met Chris in contact gekomen te zijn kwam ik erachter dat de alumni vereniging regelmatig lezingen organiseert voor oud studenten. Na een aantal lezingen te hebben bijgewoond heeft Chris gevraagd of ik interesse had om als bestuurslid aan te treden. Mijn antwoord daarop was ja. Bij Autarkeia zal ik mij bezig houden met de ledenwerving. Daarnaast wil ik een bijdrage leveren aan de zichtbaarheid van de alumnivereniging en interessante activiteiten opzetten. Ik hoop tot snel bij één van die activiteiten.

Afsluitend

Als bestuur kijken we er naar uit jullie te zien bij de lezing van Charles Vergeer op 23 november!

Namens het Autarkeia bestuur,

Chris Stapper

Verslag lezing Jonathan Steinebach: Over Verbeeldingen en Patronen

Autarkeia geeft nu al enige tijd pas afgestudeerden van de bachelor of master de ruimte om hun scriptie te presenteren in de vorm van een lezing. Afgelopen maandag 17 september heeft Jonathan Steinebach in deze context een voordracht gegeven waarin het wetenschappelijke en het alledaagse dichter bij elkaar werden gebracht.

Het vertrekpunt van de thesis was de theorie van Wilfrid Sellars over de ‘manifest image’ en scientific image’. Vrij vertaald: de manifeste en wetenschappelijke verbeelding. Van deze ‘verbeeldingen van de mens in de wereld’ beschouwt de manifeste de wereld zo zoals deze zich voordoet aan de mens. Deze alledaagse werkelijkheid staat in contrast met de wetenschappelijke verbeelding van de werkelijkheid. De wetenschap postuleert namelijk allerlei entiteiten die een belangrijke rol spelen in de wereld, maar die we normaal niet kunnen waarnemen. Denk aan atomen, quarks en higgsbosonen.

Natuurlijk zit er ook in de manifeste verbeelding een wetenschappelijke component. Maar dat maakt ze nog niet verenigbaar. Zoals we in het alledaagse leven bepaalde fenomenen beschrijven, zoals het vallen van een object of de aantrekkingskracht van magneten, gaat vaak tegen de principes van de natuurwetenschap in. Tegelijkertijd doen natuurwetenschappelijke verklaringen niet altijd recht aan onze alledaagse ervaringen. Omdat beide typen verbeeldingen van grote toegevoegde waarde zijn, maar niet verenigbaar, is het de taak van de filosoof om ze bij elkaar te brengen.

Steinebach vertelt dat een dergelijke vereniging van de twee verbeeldingen altijd gepaard zal gaan met een aantal uitdagingen. Sellars brengt zelf twee problemen naar voren.

De eerste betreft qualia, de kwalitatieve aspecten van ervaringen, die niet door de wetenschappelijke verbeelding verklaard kunnen worden. Wanneer we bijvoorbeeld een rood object waarnemen is, vertelt geen enkel deeltje van dat object ons waarom wij het als rood zouden ervaren. Een zoektocht in ons brein en de neurale activiteit ervan zal ook op niets uitdraaien. Er is niets te vinden dat ons uiteindelijk wijzer maakt over de ‘ervaring van rood’.

Het tweede probleem dat door Sellars wordt aangehaald is dat van de intentionaliteit; van onze gedachteninhouden. Onze gedachten gaan altijd ergens over; wanneer we denken, denken we aan iets. Net zoals qualia zijn deze onderwerpen van onze gedachten niet terug te vinden in ons brein en vormen daardoor een vergelijkbaar probleem voor het verenigen van de manifeste en wetenschappelijke verbeelding. Hierbij komt ook nog het feit om de hoek kijken dat we conceptueel kunnen nadenken en logisch redeneren. Deze vaardigheden stellen ons in staat redenen voor ons handelen te conceptualiseren en overtuigingen te rechtvaardigen. De moeilijkheid voor de wetenschappelijke verbeelding is dat deze wel de oorzaken van een bepaalde overtuiging kan nagaan, maar kan niets vertellen over hoe deze is gerechtvaardigd.

Een derde probleem, dat door Sellars slechts wordt aangestipt, is dat van de Disunity of Science, en staat centraal in Steinebachs voordracht. Het is een kritiek op de overtuiging dat er een hiërarchie van wetenschappen is die impliceert dat hogere orde wetenschappen kunnen worden gereduceerd tot een van de lagere orde. Bijvoorbeeld dat biologie uiteindelijk beschreven kan worden in de termen van de scheikunde en dat zij weer gereduceerd kan worden tot natuurkundige termen. In dit denkkader komen problemen van vertaalbaarheid, significatie, en situationaliteit voor. De individuele objecten van de wetenschappen zijn uiteindelijke altijd geïdealiseerde representaties en daardoor is een vertaling naar een ander niveau altijd slordig. Probeer maar eens de algemene eigenschappen van een poolvos op een biologisch niveau te vatten met de gepostuleerde subatomaire deeltjes van de fysica. Er missen in een dergelijke vertaalstap bovendien richtlijnen voor wat significant is in een bepaalde situatie. Welke scheikundige reacties moet je allemaal meenemen in de beschrijving van een poolvos die op zoek is naar eten? Hoeveel organismen zijn relevant in deze situatie?

Volgens Steinebach doet Sellars deze problematiek te snel van hand door gewoonweg te stellen dat bepaalde disciplines tot de wetenschappelijke verbeelding horen (natuurkunde, scheikunde) en andere tot de manifeste verbeelding (ecologie, economie). Als men de twee verbeeldingen met elkaar wil verenigen moet men aan dit probleem meer aandacht geven. Gezien een reductie tot een eenheid van de wetenschappen niet voor de hand liggend is, is ten eerste deze verdeling niet zo duidelijk als Sellars stelt en moet er een verklaring komen voor de regelmaat en wetmatigheid die in de manifeste verbeelding voorkomen. Het succes en de ontologie van elk van de ‘manifeste wetenschappen’ moet verklaard kunnen worden in termen van de ‘postulationele wetenschappen’.

Omdat deze verklaring niet uit een eenvoudige reductie van entiteiten voort kan komen stelt Steinebach voor om de hulp in te schakelen van Daniel Dennett. De zogenaamde patroonontologie die door Dennett wordt geformuleerd kan een oplossing bieden voor de ‘onvertaalbaarheid’ van de entiteiten van verschillende wetenschappen. Patronen in de wereld bestaan, zijn echt, volgens Dennett wanneer er een beschrijving is die efficiënter is dan het opnoemen van de individuele componenten van het patroon. Wanneer we bijvoorbeeld een schaakbord moeten beschrijven is het efficiënter om het patroon te beschrijven van witte en zwarte hokjes dan elk van de hokjes als zwart of wit te benoemen. Een dergelijk patroon is ook onafhankelijk van een waarnemer: het feit dat iemand geen patroon ziet in een schaakbord wil nog niet zeggen dat het patroon er niet is. De ontologische status die Dennett geeft aan patronen is dus voornamelijk functioneel of instrumentalistisch van aard. Dit maakt de patronen niet minder ‘echt’; ze bestaan daadwerkelijk in de wereld.

De kracht van deze theorie ten aanzien van de problematiek van de Disunity of Science is dat het een oplossing biedt voor de idealisatie van wetenschappelijke entiteiten en het gebrek aan context (situationaliteit). Door wetenschappelijke entiteiten te benaderen als patronen van objecten van andere wetenschappen verwijdert het ruis (irrelevante data) die in de vertaalstap ontstaat, bakent het de context af, en brengt het een relatie tot stand tussen de entiteiten van hogere en lagere orde wetenschappen. Het slaat ook een brug tussen de verklarende kracht van volkswetenschap, manifeste wetenschappen, en postulationele wetenschappen. Als men de fenomenen in de manifeste verbeelding ziet als patronen van de gepostuleerde deeltjes van de wetenschappelijke verbeelding kunnen we de regelmatigheden en de voorspellende kracht van de manifeste wetenschappen verklaren.

Bij het publiek bleven wel vragen bestaan over de precieze ontologische status van de patronen: in hoeverre zijn ze ‘echt’ en is dat een ander ‘echt’ dan bijvoorbeeld de gepostuleerde deeltjes of andere objecten? Dennett laat voor een groot deel deze vragen ook onbeantwoord en Steinebach geeft hierbij ook aan dat het kan uitnodigen tot een epistemologisch relativisme. De basis voor ‘het werken’ van de patronen is namelijk altijd afhankelijk van de herkenning en interpretatie van patronen in de manifeste verbeelding.

Hoewel er dus nog een aantal haken en ogen zitten aan Dennetts patroonontologie wist Steinebach de mogelijkheid van een vereniging van de manifeste en wetenschappelijke verbeelding hiermee wel aannemelijker te maken.

Nieuwsbrief voorjaar 2019

Lezing door Floris van den Berg

<locatie etc. verwijderd, lezing is inmiddels geweest>

Titel lezing: Filosofie voor een betere wereld

Gaat filosofie alleen over vragen of zijn er ook antwoorden? Dat is een vraag die mij al sinds mijn studie filosofie bezighoudt. Geïnspireerd door de praktische filosofie van Peter Singer streef ik er in mijn werk naar om filosofie toe te passen op onderwerpen uiteenlopend van humanisme, atheïsme, veganisme, liberalisme, secularisme, scepticisme en feminisme. Het gaat me om het vinden van concrete oplossingen en antwoorden op zoek naar waarheid en een betere wereld. In mijn voordracht zal ik vertellen over mijn pad in de filosofie en waarom ik denk dat milieufilosofie hoogste prioriteit heeft.

Bio: Floris van den Berg (1973) studeerde Japanse taal & cultuur en filosofie, in Leiden en Utrecht. Hij promoveerde in de politieke filosofie bij prof. Paul Cliteur in Leiden. Thans is hij werkzaam als Universitair Docent milieufilosofie aan de UU. Hij publiceerde tal van populair filosofische werken waaronder ‘De vrolijke veganist’, ‘De vrolijke feminist’, ‘De olijke atheïst’, ‘Beter weten. Filosofie van het ecohumanisme’ en recentelijk ‘Groen liberalisme’.  

Brief aan de leden van de voorzitter

Geachte leden,

Als voorzitter ben ik erg trots op wat we het afgelopen jaar hebben kunnen bereiken. De lezing van Jan Vorstenbosch was een van de best bezochte lezingen tot nu toe. Ook mochten we een aantal nieuwe leden verwelkomen op deze lezing.

In 2018 introduceerden we een nieuw inschrijfformulier, waarin ook een machtiging voor een automatische incasso wordt genoemd. Het voordeel van zo’n incasso zal zijn dat we niet meer ieder jaar aan jullie hoeven vragen om de contributie over te maken. In plaats daarvan zullen we een herinnering sturen voordat de contributie wordt geïnd. Voorlopig zal de stap naar de incasso nog niet gemaakt worden, aangezien hier kosten mee gemoeid zijn en voor het aantal leden dat we nu hebben is het niet aantrekkelijk om de overstap te maken. We zullen jullie op de hoogte houden van de ontwikkelingen aangaande de incasso, maar voor wie het nieuwe inschrijfformulier nog niet heeft ingevuld en wel automatische incasso wil toestaan, het formulier is te downloaden op de Autarkeia website.

Voor 2019 hebben we zes activiteiten op de planning staan:

  • 2 lezingen zoals jullie deze gewend zijn, met een bekende spreker en opgevolgd door een borrel
  • 2 doordeweekse lezingen van recente alumni, die iets zullen vertellen over hun scriptie
  • 2 borrels gezamenlijk met de FUF

De lezing van 11 mei zal worden voorafgegaan door een ALV. Op deze ALV zijn we weer erg benieuwd naar jullie input, onder andere met betrekking tot de activiteiten en jullie behoefte daaraan. We hopen jullie allemaal op de ALV en lezing te mogen begroeten!

Hartelijke groet,

Chris

Input verzocht

Geachte leden,

Het bestuur is voornemens om komend jaar een bijeenkomst te organiseren met als thema ‘Filosofie en de arbeidsmarkt.’ Het uitgangspunt daarbij is dat de vereniging van de leden is en daarom nodigen wij jou uit om mee te denken en mee te doen.

Wij willen graag vraag en aanbod bij elkaar brengen. Dus, ben je net afgestudeerd en nog zoekende op de arbeidsmarkt? Laat ons dan weten waar meer ervaren alumni je bij kunnen helpen. Heb je al een hoop ervaring opgedaan in het werkende leven en wil je die graag delen? Laat ons dan weten wat je te bieden hebt.

Je kunt met al je ideeën en vragen terecht bij de commissaris arbeidsmarkt Robin de Bruijn: rdebruijnma@gmail.com.

Afsluitend

We hopen jullie te mogen begroeten op de lezing van Floris van den Berg op 11 mei!

Nieuwsbrief najaar 2018

Beste lezer,

De nieuwsbrieven van Autarkeia treft u voortaan op ons blog, zo leest u al ons nieuws in 1 eenvoudig overzicht!

Hieronder treft u de nieuwsbrief van september 2018:

Lezing door Jan Vorstenbosch: Ethiek en politiek in de moderne tijd (moderni-teit), met speciale aandacht voor de bioethiek


Datum: 27 oktober 2018

Programma:

Inloop: 13.00 uur
Start lezing 13.15 uur
Borrelen 15.30 uur

Spreker:  Jan Vorstenbosch

Locatie: Utrecht, Drift 21, zaal 032  (ingang via Drift 27, bibliotheek, door de tuin)

Toegang:

Leden gratis, niet-leden € 5,-.
Gelieve van tevoren te betalen, dat kan op IBAN NL37 INGB 0002294471 t.n.v. Autarkeia te Utrecht.
Lidmaatschap van Autarkeia kost € 10,-, voor wie lid wil worden zullen inschrijfformulieren aanwezig zijn.

Aanmelden:

Per email, door te mailen naar:  efderegt@gmail.com. Doe dit alstublieft tijdig.

Leuk om te weten:

Voor deze lezing hebben we een uitnodiging verstuurd aan alle alumni die bij het Ufonds bekend zijn. Mogelijk komt er dus een aantal nieuwe leden!

 

Ethiek en politiek in de moderne tijd (moderni-teit), met speciale aandacht voor de bioethiek, door Jan Vorstenbosch

Abstract

Voor Plato en Aristoteles, ieder op hun eigen manier, zijn ethiek en politiek (en metafysica) onverbrekelijk met elkaar verbonden. Het goede leven voor het individu (lees de mannelijke burger van Athene) wordt gekenmerkt door het vrijgemaakt zijn van de dagelijkse beslommeringen in de publieke sfeer, en is alleen mogelijk in een politiek goed georganiseerde staat. Voor Aristoteles vormen daarnaast vriendschap en contemplatie specifiek individuele momenten van het goede leven (de ethiek). De moderne ‘functioneel-gedifferentieerde’ én ethische pluralistische westerse samenlevingen worstelen met het probleem van de verhouding ethiek en politiek. Een al te eenvoudige schematiek en semantiek beschouwt de ethiek, de inrichting van het goede leven, als een zaak van het individu en de politiek als een zaak van de democratisch georganiseerde staat. De democratisch georganiseerde staat laat de burgers kiezen tussen verschillende opties hoe de samenleving in algemene zin via recht en beleid moet worden geordend en gestuurd binnen de kaders van een grondwet die bepaalde rechten en vrijheden garandeert. Dit schema loopt alleen al stuk op het feit dat er naast een persoonlijke moraal ook een publieke moraal is, met vooral rechten, maar dus ook plichten ten opzichte van elkaar en de politieke gemeenschap, en hoever die reiken staat voortdurend ter discussie. In mijn verhaal zal ik op basis van mijn eigen praktische ervaringen als ethicus met de wisselwerking tussen ethiek en politiek, de complexiteit van de relatie tussen ethiek en politiek, tussen individu en staat, aan de orde stellen, aan de hand van voorbeelden uit de bioethiek waaronder de heikele kwestie van een Voltooid Leven-regeling waarover ik recentelijk een Annotatie schreef.“

Vacature: Beleidsmedewerker bij justitie en veiligheid

We delen graag vacatures die Filosofie als mogelijke vooropleiding noemen en toevallig kwam er deze week een voorbij. Heb je interesse? Klik hier voor de vacature!

Afsluitend

Wij, als bestuur kijken er naar uit je te zien op 27 oktober!

Laat je even weten of je erbij bent?

Nieuw boek: ‘Werken aan trage vragen.’ De woorden van Harry Kunneman

Een van onze leden heeft onlangs een boek gepubliceerd over het leven en werk van de bekende filosoof Harry Kunneman. Bij deze willen we jullie graag over het boek informeren.

Het boek is een weergave van een boeiende gesprekkenreeks die Denise Robbesom met Harry Kunneman had over zijn leven en werk. Het is bedoeld om Kunnemans mooie werk toegankelijk te maken voor een breed publiek. Er komen dan ook bekende begrippen aan bod zoals het dikke-ik, trage vragen, theemutscultuur, walkman-ego en normatieve professionaliteit. Andere thema’s zijn humanisme, raadswerk, de Universiteit voor Humanistiek en Kunnemans persoonlijke trage vragen. Natuurlijk wordt ook het werk van een aantal filosofen besproken zoals Habermas, Marx, Foucault, Judith Butler en Jessica Benjamin en is er de nodige aandacht voor praktische, ethische en morele vragen. Het streven naar een humane en rechtvaardige samenleving vormt de rode draad in Kunnemans leven en werk, waarbij hij steeds theorie en praktijk met elkaar verbindt. Filosofie moet immers helpen de wereld te veranderen.
Meer informatie over het boek kunt u hier vinden.

Veel leesplezier!

Denise Robbesom studeerde humanistiek aan de Universiteit voor Humanistiek en filosofie aan de Universiteit Utrecht. Zij publiceert regelmatig teksten over geschiedenis en filosofie voor een breed publiek.

Harry Kunneman is emeritus hoogleraar politieke en sociale filosofie aan de Universiteit voor Humanistiek.

Korte impressie van de Autarkeia-lezing door de heer prof. dr. P. Ziche “Atmosferische realiteit”

Korte impressie (John Reijnders) van de Autarkeialezing door de heer prof. dr. P. Ziche

Op 14 oktober 2017 werd – na een aantal ALV-gerelateerde alsmede huishoudelijke Autarkeia zaken – in de Sweelinckzaal aan de Drift 21, te Utrecht, ten overstaan van een relatief groot auditorium door prof. Dr. Paul Ziche (https://www.uu.nl/medewerkers/PGZiche ; leeropdracht: Geschiedenis van de nieuwere wijsbegeerte met als bijzonder aandachtsgebied de ‘History and Philosophy of the Sciences and the Humanities’), een voordracht gehouden over ontwikkelingen in de wetenschap aan het begin van de 19de eeuw. Hij koos daarbij als titel van deze voordracht ‘Atmosferische realiteit’, met als ondertitel ‘‘Harde’ realiteit en zachte wolken in het idealisme-realisme debat’.

Als exemplarisch vertrekpunt daarvoor werd verwezen naar een kleine selectie kenmerkende schilderijen van de beroemde Duitse schilder Casper David Friedrich (1774-1840), waaronder  Erinnerungen an das Riesengebirge (1835) en Der Wanderer über dem Nebelmeer (1818).

              

       

Ziche legt uit, dat dit type schilderijen kunnen gelden als paradigmatisch voor hetgeen reëel is. Reëel is, dat de realiteit gekenmerkt wordt onbegrijpelijkheid. Realiteit is iets vluchtigs, is als een vluchtige geur, een schim. Hij refereert in dit verband aan de arts, schilder en wetenschapsfilosoof Carl Gustav Carus (1798-1869), die zich in diens Neun Briefe über Landschaftsmalerei. 1819–1824, een exponent toont van (het  levengevoel van) de Romantiek. In Gedanken über große Kunst, 18 schrijft Carus: „aber die Landschaft entzückt uns doch allemal dann am meisten, wenn Morgen- oder Abendduft, eben jenes, was wir Ton nennen, über das Ganze verbreitet und somit der Aufschrei jedes einzelnen Farbigen verstummt ist.“.

Voorts ook aan Friedrich Schlegel (1772-1829), diens Gespräch über die Poesie, 1799:  „ein klarer Duft schwebt unsichtbar sichtbar über dem Ganzen, überall findet die ewige Sehnsucht einen Anklang aus 101 den Tiefen des einfachen Werks, welches in stiller Größe den Geist der ursprünglichen Liebe athmet.“

Centraal argument in de aan het begin van de 19de eeuw vigerende tegenstelling tussen realisme en idealisme is de vraag omtrent de ‘echte’ werkelijkheid en of deze wel te begrijpen is. Ofwel is deze gelegen in een z-e-l-f, met als tegenwerping dat sprake kan zijn van zelfoverschatting, van solipsisme, van atheïsme. In dit verband kan verwezen worden naar figuren als F.H. Jacobi (1743-1819), J.G. von Herder (1744-1803) en Jean Paul (1763-1825). Ofwel gelegen in een ’echte’ werkelijkheid, buiten het eigen zelf.  Als een ‘echte’ of ultieme realiteit buiten het eigen zelf wordt beschouwd God, de (christelijke) openbaring, maar ook kunst. Veel voorkomende (beeld)termen zijn ‘spinnenweb’, spoken en gekken, nevel, verduistering.

Ziche laat vervolgens zien hoe het een en ander filosofisch wordt uitgewerkt en doet dat aan de hand van de ‘Medientheorie des Erklärens’ van Friedrich Wilhelm Joseph Schelling (1775-1854). Zie Sämmtliche Werke, Erste Abteilung. Vierter Band. Stuttgart u, Augsburg, 1859. §. IV, Von der philosophischen Construktion oder von der Art, alle Dinge im Absoluten darzustellen. Het gaat daar onder meer om een nieuw ‘proces’ of ‘constructie’ begrip, waar natuurfilosofische (evidentie), kentheoretische (hoe kunnen zelfstandige dingen en de geest bij elkaar komen?) en taalfilosofische (“A is B” lezen als ‘er is iets dat zowel A is als B) kwesties bijeen komen. ‘Constructie’ wordt dan onder invloed van I. Kant en wiskundige overwegingen verschoven naar dat, ‘waarin een constructie plaatsvindt’. Voor het realiteitsbegrip betekent dit dat de plaats van een individueel object of gebeurtenis afhankelijk is van een (alomvattende) context, welke op zijn beurt zelf geen object is, maar manifest is in/achter/tussen individuele objecten.

[John R., zie ook: P. Ziche, Das System als Medium. Mediales Aufweisen und deduktives Ableiten bei Schelling, in: C.Danz / J. Stoltenberg, System und Systemkritik um 1800. Meiner, 2011, S. 152:

Ook op een ander terrein, namelijk in Schellings natuurfilosofie, komen we een dergelijke uitwerking tegen. Natuurkrachten zitten niet in de vaste materie, maar in de tussenruimtes waarin de massa’s van de hemellichamen zijn verdeeld. In Ideen zu einer Philosophie der Natur, Drittes Kapittel, Von der Luft und den Luftarten, S. 48: „Unsern Erdball umgibt ein durchsichtiges, elastisches Fluidum, das wir Luft nennen, ohne dessen Gegenwart kein Prozeß der Natur gelänge, ohne welches animalisches sowohl als vegetabilisches Leben unausbleiblich erlöschen würde – wie es scheint das allgemeine Vehikel aller belebenden Kräfte, eine unerschöpfliche Quelle, aus der die belebte sowohl als die unbelebte Natur alles an sich zieht, was zu ihrem Gedeihen notwendig ist.“

Een tweede voorbeeld van die filosofische uitwerking is te vinden bij Friedrich Schleiermacher (1768-1834). Schleiermacher spreekt in zijn hermeneutiek – ‘Die Hermeneutik als Kunst des Verstehens …’  – (Allgemeine Hermeneutik, 1809/10; Hermeneutik und Kritik, Berlin, 1838) over nieuwe typen van objecten alsmede over het thema en de stijl van een tekst. Daarnaast zoekt hij de caesuur tussen mens en natuur op te heffen.

Voorts lijkt een soortgelijke intentie tot verbinding van subject en natuur ook present bij de al vermelde Carl Gustav Carus, die spreekt over een ‘Erdbebenbildkunst’, over ‘ferner Duft’, over ‘aus grauen Nebelschleiern gewobe.’ De analogie met Goethe (1749-1832; Die Schriften zur Naturwissenschaft, Weimar, 1947 ff), die spreekt  over ‘düsterer Klarheit’, ‘duftiger Durchsichtigkeit’ en met J. en W. Grimm (Grimms’ Wörterbuch ;http://woerterbuchnetz.de/cgi-bin/WBNetz/wbgui_py?sigle=DWB&mode=Vernetzung&lemid=GW10107#XGW10107 : weben, verb. auf dem webstuhl verfertigen; sich hin und her bewegen, sich zeigen und wirksam sein; wehen.), die het hebben over de term  ‘weben‘, is hier evident. Schelling spreekt over ‘Luftperpektive‘. De ontdekkingsreiziger Humboldt (1769-1859; Essai sur la géographie des plantes accompagné d’un tableau physique des régions équinoxiales, 1807) op zijn beurt ervaart de classificatie van een fenomeen als wolken als problematisch.

  

De meteorologie van destijds mag gelden als exemplarisch voor niet-exacte wetenschappen. Friedrich William Herschel (1738-1822; On the Construction of the Heavens, 1785) spreekt over nevels (‘nebulae’) in het heelal. Tegenover precieze instrumenten is er sprake van een sferische terminologie: ‘Luftkreis’ , ‘Dunstkreis’, ‘Wirkungssphäre’.

Naast dergelijke specifieke termen is er ook een kritische Schellingse stellingname inzake hetgeen wordt opgevat als feit, ‘Fakt’. Het grote feit van de wereld onttrekt zich aan een logische reconstructie. Feiten zijn niet het beginpunt maar het einde van een proces van onderzoek: in een niet-deductieve methodologie  gaat het om ‘ausmitteln’ (= exploreren, in het centrum plaatsen; noch vertrekpunt, noch einde van onderzoeksproces), ‘zulaufen auf Erfahrung’, ‘Zuversicht’, ‘Ahnden’.

Hermann Schmitz, ontwikkelaar van een  Neue Phänomenologie, Bonn, Bouvier, 1980, stelt de term ´atmosfeer´ tegenover hetgeen men ´mainly thought in terms of massive bodies, and the most important parts of the normal experience of life were forgotten, namely:

  • atmospheres, among them weather and silence (as experienced, not as constructed), but mainly the emotions that have to be regarded as spatially extended powers able to affect the felt body.´

Diezelfde term ´atmosfeer´ treffen we ook aan in een geheel ander context.  Gernot Böhme spreekt in zijn boek The Aesthetics of Atmosphere, Routledge, New York, 2017, Introduction, over ´what affects human beings in their environment are not only just natural factors but also aesthetic ones´ en ´.. what mediates objective factors of the environment with aesthetic feelings of a human being is what we call atmosphere´.

De hierboven al aangehaalde ambitie tot een andere relationele duiding tussen mens en natuur keert terug in het actuele (ecologische) discours over ´landscape expressivity

De voorzitter dankte Paul Ziche  voor diens boeiende voordracht over dit onderwerp en de aanwezige leden, voor hun bijdrage aan het debat.

Een boeiend betoog , dat werd voortgezet in een bekend café in de stad.

Nieuwsbrief februari 2018

Lezing: Antibiotica resistentie achter de Veil of Ignorance


Datum: zaterdag 17 maart 2018

Programma:

Inloop: 13.00 uur

Start lezing 13.15 uur

Borrelen 15.30 uur (Café Hofman, Janskerkhof 17A)

Spreker:  Marcel Verweij

Locatie: Drift 21 (?), Utrecht – de precieze locatie en ruimte op de Drift volgen nog in een seperate mail, maar de locatie is hoe dan ook de  binnenstad van Utrecht.

Toegang:

Leden gratis, niet-leden € 5,-.
Gelieve van tevoren te betalen, dat kan op IBAN NL37 INGB 0002294471 t.n.v. Autarkeia te Utrecht.
Lidmaatschap van Autarkeia kost € 10,-, voor wie lid wil worden zullen inschrijfformulieren aanwezig zijn. 

Aanmelden:

Per email, door te mailen naar:  efderegt@gmail.com. Doe dit alstublieft tijdig.

LEZING Marcel Verweij

Marcel Verweij is hoogleraar filosofie aan Wageningen University. Hij werkt vooral op het gebied van de ethiek van public health. Samen met Roland Pierik schrijft hij een boek over de regulering van vaccinatie. Hij heeft ook adviserende functies – bijvoorbeeld binnen Zorginstituut Nederland, als lid van de commissie die adviseert over de opname van nieuwe (veelal zeer dure) behandelingen in het basispakket van de zorgverzekering.

Op 17 maart komt Prof. dr. Marcel Verweij een lezing houden over antibiotica-resistentie. Hoe vaker we antibiotica (in de geneeskunde of in de veehouderij) gebruiken, hoe eerder bacteriën resistent worden tegen deze middelen. Dit maakt dat we ziektes minder goed kunnen bestrijden. Voor kwetsbare patiënten die door zo’n resistente bacterie ziek worden, kan een relatief simpele infectie heel gevaarlijk zijn.

Dat brengt allerlei ethische vraagstukken met zich mee. Nederland kent een heel strikt ‘search & destroy’  beleid in ziekenhuizen, ter voorkoming dat een resistente bacterie in zorginstellingen ‘binnenkomt’ en zich verspreidt. Dat gaat soms ten koste van patienten of zorgverleners die zo’n bacterie met zich meedragen. Moeten we infectierisico’s in het ziekenhuis koste wat kost uit sluiten? Welke risico’s zijn acceptabel?

Marcel Verweij geeft een inleiding in de problematiek, en laat ons vervolgens meedenken in lijn met John Rawls’s  gedachtenspel van redeneren achter een ‘sluier van onwetendheid’.

Dit wordt een interessante middag voor (toegepast) filosofen!

Nieuw: Autarkeia blog

Op de ALV van oktober werden Robin de Bruijn en Giordano Ierna aangesteld als respectievelijk Commissaris Arbeidsmarkt en Commissaris Inhoud. Ook werd besloten te onderzoeken of het mogelijk was een blog op de Autarkeia website te openen, waar blogs, verslaven van lezingen, boekbesprekingen en meer kon worden gedeeld. Het blog staat inmiddels live en hier hier te vinden:

Bezoek het Autarkeia weblog

Inmiddels staan de eerste bijdragen op het weblog. Het staat alle leden vrij om artikelen aan te dragen of om bekenden te vragen iets te schrijven. Wil je iets op het blog plaatsen? Stuur dan een berichtje naar Chris op chrisdjstapper@gmail.com

Vorige bijeenkomst, lezing door Paul Ziche “Atmosferische Realiteit” 

Korte impressie (door John Reijnders) van de Autarkeia-lezing door de heer  prof. dr. P. Ziche

Op 14 oktober 2017 werd – na een aantal ALV-gerelateerde alsmede huishoudelijke Autarkeia zaken – in de Sweelinckzaal aan de Drift 21, te Utrecht, ten overstaan van een relatief groot auditorium door prof. Dr. Paul Ziche (https://www.uu.nl/medewerkers/PGZiche ; leeropdracht: Geschiedenis van de nieuwere wijsbegeerte met als bijzonder aandachtsgebied de ‘History and Philosophy of the Sciences and the Humanities’), een voordracht gehouden over ontwikkelingen in de wetenschap aan het begin van de 19de eeuw. Hij koos daarbij als titel van deze voordracht ‘Atmosferische realiteit’, met als ondertitel ‘‘Harde’ realiteit en zachte wolken in het idealisme-realisme debat’.

Als exemplarisch vertrekpunt daarvoor werd verwezen naar een kleine selectie kenmerkende schilderijen van de beroemde Duitse schilder Casper David Friedrich (1774-1840), waaronder  Erinnerungen an das Riesengebirge (1835) en Der Wanderer über dem Nebelmeer (1818).

Ziche legt uit, dat dit type schilderijen kunnen gelden als paradigmatisch voor hetgeen reëel is. Reëel is, dat de realiteit gekenmerkt wordt onbegrijpelijkheid. Realiteit is iets vluchtigs, is als een vluchtige geur, een schim. Hij refereert in dit verband aan de arts, schilder en wetenschapsfilosoof Carl Gustav Carus (1798-1869), die zich in diens Neun Briefe über Landschaftsmalerei. 1819–1824, een exponent toont van (het  levengevoel van) de Romantiek. In Gedanken über große Kunst, 18 schrijft Carus: „aber die Landschaft entzückt uns doch allemal dann am meisten, wenn Morgen- oder Abendduft, eben jenes, was wir Ton nennen, über das Ganze verbreitet und somit der Aufschrei jedes einzelnen Farbigen verstummt ist.“.

Voorts ook aan Friedrich Schlegel (1772-1829), diens Gespräch über die Poesie, 1799: „ein klarer Duft schwebt unsichtbar sichtbar über dem Ganzen, überall findet die ewige Sehnsucht einen Anklang aus 101 den Tiefen des einfachen Werks, welches in stiller Größe den Geist der ursprünglichen Liebe athmet.“

Centraal argument in de aan het begin van de 19de eeuw vigerende tegenstelling tussen realisme en idealisme is de vraag omtrent de ‘echte’ werkelijkheid en of deze wel te begrijpen is. Ofwel is deze gelegen in een z-e-l-f, met als tegenwerping dat sprake kan zijn van zelfoverschatting, van solipsisme, van atheïsme. In dit verband kan verwezen worden naar figuren als F.H. Jacobi (1743-1819), J.G. von Herder (1744-1803) en Jean Paul (1763-1825). Ofwel gelegen in een ’echte’ werkelijkheid, buiten het eigen zelf.  Als een ‘echte’ of ultieme realiteit buiten het eigen zelf wordt beschouwd God, de (christelijke) openbaring, maar ook kunst. Veel voorkomende (beeld)termen zijn ‘spinnenweb’, spoken en gekken, nevel, verduistering.

Ziche laat vervolgens zien hoe het een en ander filosofisch wordt uitgewerkt en doet dat aan de hand van de ‘Medientheorie des Erklärens’ van Friedrich Wilhelm Joseph Schelling (1775-1854). Zie Sämmtliche Werke, Erste Abteilung. Vierter Band. Stuttgart u, Augsburg, 1859. §. IV, Von der philosophischen Construktion oder von der Art, alle Dinge im Absoluten darzustellen. Het gaat daar onder meer om een nieuw ‘proces’ of ‘constructie’ begrip, waar natuurfilosofische (evidentie), kentheoretische (hoe kunnen zelfstandige dingen en de geest bij elkaar komen?) en taalfilosofische (“A is B” lezen als ‘er is iets dat zowel A is als B) kwesties bijeen komen. ‘Constructie’ wordt dan onder invloed van I. Kant en wiskundige overwegingen verschoven naar dat, ‘waarin een constructie plaatsvindt’. Voor het realiteitsbegrip betekent dit dat de plaats van een individueel object of gebeurtenis afhankelijk is van een (alomvattende) context, welke op zijn beurt zelf geen object is, maar manifest is in/achter/tussen individuele objecten.

[John R., zie ook: P. Ziche, Das System als Medium. Mediales Aufweisen und deduktives Ableiten bei Schelling, in: C.Danz / J. Stoltenberg, System und Systemkritik um 1800. Meiner, 2011, S. 152:

Ook op een ander terrein, namelijk in Schellings natuurfilosofie, komen we een dergelijke uitwerking tegen. Natuurkrachten zitten niet in de vaste materie, maar in de tussenruimtes waarin de massa’s van de hemellichamen zijn verdeeld. In Ideen zu einer Philosophie der Natur, Drittes Kapittel, Von der Luft und den Luftarten, S. 48: „Unsern Erdball umgibt ein durchsichtiges, elastisches Fluidum, das wir Luft nennen, ohne dessen Gegenwart kein Prozeß der Natur gelänge, ohne welches animalisches sowohl als vegetabilisches Leben unausbleiblich erlöschen würde – wie es scheint das allgemeine Vehikel aller belebenden Kräfte, eine unerschöpfliche Quelle, aus der die belebte sowohl als die unbelebte Natur alles an sich zieht, was zu ihrem Gedeihen notwendig ist.“

Een tweede voorbeeld van die filosofische uitwerking is te vinden bij Friedrich Schleiermacher (1768-1834). Schleiermacher spreekt in zijn hermeneutiek – ‘Die Hermeneutik als Kunst des Verstehens …’  – (Allgemeine Hermeneutik, 1809/10; Hermeneutik und Kritik, Berlin, 1838) over nieuwe typen van objecten alsmede over het thema en de stijl van een tekst. Daarnaast zoekt hij de caesuur tussen mens en natuur op te heffen.

Voorts lijkt een soortgelijke intentie tot verbinding van subject en natuur ook present bij de al vermelde Carl Gustav Carus, die spreekt over een ‘Erdbebenbildkunst’, over ‘ferner Duft’, over ‘aus grauen Nebelschleiern gewobe.’ De analogie met Goethe (1749-1832; Die Schriften zur Naturwissenschaft, Weimar, 1947 ff), die spreekt  over ‘düsterer Klarheit’, ‘duftiger Durchsichtigkeit’ en met J. en W. Grimm (Grimms’ Wörterbuch ; Weben, verb. auf dem webstuhl verfertigen; sich hin und her bewegen, sich zeigen und wirksam sein; wehen.), die het hebben over de term  ‘weben‘, is hier evident.

Schelling spreekt over ‘Luftperpektive‘. 

De ontdekkingsreiziger Humboldt (1769-1859; Essai sur la géographie des plantes accompagné d’un tableau physique des régions équinoxiales,1807) op zijn beurt ervaart de classificatie van een fenomeen als wolken als problematisch.

 De meteorologie van destijds mag gelden als exemplarisch voor niet-exacte wetenschappen. Friedrich William Herschel (1738-1822; On the Construction of the Heavens, 1785) spreekt over nevels (‘nebulae’) in het heelal. Tegenover precieze instrumenten is er sprake van een sferische terminologie: ‘Luftkreis’ , ‘Dunstkreis’, ‘Wirkungssphäre’.

Naast dergelijke specifieke termen is er ook een kritische Schellingse stellingname inzake hetgeen wordt opgevat als feit, ‘Fakt’. Het grote feit van de wereld onttrekt zich aan een logische reconstructie. Feiten zijn niet het beginpunt maar het einde van een proces van onderzoek: in een niet-deductieve methodologie  gaat het om ‘ausmitteln’ (= exploreren, in het centrum plaatsen; noch vertrekpunt, noch einde van onderzoeksproces), ‘zulaufen auf Erfahrung’, ‘Zuversicht’, ‘Ahnden’.

Hermann Schmitz, ontwikkelaar van een  Neue Phänomenologie, Bonn, Bouvier, 1980, stelt de term ´atmosfeer´ tegenover hetgeen men ´mainly thought in terms of massive bodies, and the most important parts of the normal experience of life were forgotten, namely:

  • atmospheres, among them weather and silence (as experienced, not as constructed), but mainly the emotions that have to be regarded as spatially extended powers able to affect the felt body.´

Diezelfde term ´atmosfeer´ treffen we ook aan in een geheel ander context.  Gernot Böhme spreekt in zijn boek The Aesthetics of Atmosphere, Routledge, New York, 2017, Introduction, over ´what affects human beings in their environment are not only just natural factors but also aesthetic ones´ en ´.. what mediates objective factors of the environment with aesthetic feelings of a human being is what we call atmosphere´.

De hierboven al aangehaalde ambitie tot een andere relationele duiding tussen mens en natuur keert terug in het actuele

(ecologische) discours over ´landscape expressivity´.

De voorzitter dankte Paul Ziche  voor diens boeiende voordracht over dit onderwerp en de aanwezige leden, voor hun bijdrage aan het debat.

Een boeiend betoog , dat werd voortgezet in een bekend café in de stad.

Input verzocht

Geachte leden,

Het bestuur is voornemens om komend jaar een bijeenkomst te organiseren met als thema ‘Filosofie en de arbeidsmarkt.’ Het uitgangspunt daarbij is dat de vereniging van de leden is en daarom nodigen wij jou uit om mee te denken en mee te doen.

Wij willen graag vraag en aanbod bij elkaar brengen. Dus, ben je net afgestudeerd en nog zoekende op de arbeidsmarkt? Laat ons dan weten waar meer ervaren alumni je bij kunnen helpen. Heb je al een hoop ervaring opgedaan in het werkende leven en wil je die graag delen? Laat ons dan weten wat je te bieden hebt.

Je kunt met al je ideeën en vragen terecht bij de commisaris arbeidsmarkt Robin de Bruijn: rdebruijnma@gmail.com.

Afsluitend

Wij, als bestuur kijken er naar uit je te zien op 17 maart!

Laat je even weten of je erbij bent?